رصدخانه فرهنگسرای خانواده شاهین شهر به عنوان اولین رصدخانه در سطح شاهین شهر و پیشرفته ترین گنبد رصدخانه آماتوری کشور شناخته می شود. این رصدخانه در سال ۹۶-۱۳۹۵ به پیمانکاری گروه مهندسی ایپتک طراحی و ساخته شد. گنبد این رصدخانه از نوع استوانه ای با قطر ۵.۲ متر بوده و وزن سازه ی متحرک آن در حدود ۲۷۰۰ کیلوگرم می باشد. شاتر آن کشویی عرضی متقارن و دارای عرض ۱.۸ متر می باشد. این گنبد دارای عریض ترین شاتر در ایران می باشد که در صورت ساخت آن در مناطق کویری و یا کوهستانی قابلیت بکارگیری تلسکوپی با قطر آینه ۱.۵ متری در آن وجود دارد. همچنین گشودگی زاویه ای آن از صفر تا ۱۱۱ درجه است.
به منظور افزایش دقت و اطمینان در چرخش گنبد، برای نخستین بار در رصدخانه‌های کشور از تکنولوژی مونوریل در این رصدخانه استفاده شده است. این سیستم توسط پنج واگن که به شاسی اصلی گنبد متصل شده اند، تمامی بارهای عمودی و جانبی گنبد را بر روی یک ریل دایروی دقیق وارد می کند. این ریل بر روی هوزینگ نصب گردیده که با دقتی به اندازه ی ۲± میلی متر بر روی سازه ی مبنا نصب شده است.
سیستم محرک
سیستم محرک این گنبد شامل یک سروو موتور با توان 1.5 کیلووات و یک گیربکس سیاره‌ای با نسبت 1:25 می باشد. این سیستم توانایی چرخاندن هماهنگ گنبد با تلسکوپ را در سرعت های مختلف دارد. سیستم انتقال قدرت این مجموعه چرخدنده ای است که نسبت آن 1:36 می باشد. با درنظر گرفتن این دو نسبت می توان گنبد را با سرعت های بسیار کمی (Auto Tracking) به چرخش درآورد. این گنبد تنها گنبد دارای سیستم انتقال قدرت چرخدنده ای در ایران بوده که می تواند تمامی نیاز های گنبد یک رصدخانه مبنی بر چرخش دقیق و توان بالا در حرکت را تأمین نماید. این چرخدنده ها از نوعی پلیمر بسیار مستحکم و سبک وزن ساخته شده اند و از مزایای آن می توان به عدم نیاز به روغنکاری و کاهش بازرسی و نگهداری آنها اشاره کرد.
لازم به ذکر است در تمامی مراحل طراحی سازه ی گنبد، سیستم انتقال قدرت و سیستم ریلی گنبد، بر حسب میزان حساسیت و اهمیت، محاسبات مکانیکی و تحلیل های مهندسی دقیق بر روی قطعات حساس و کلیدی این گنبد انجام گرفته است که در تصاویر زیر برخی نمونه های آن مشاهده می شود. در طراحی گنبد این رصدخانه بحرانی ترین شرایط آب و هوایی نیز درنظر گرفته شده است؛ شرایطی نظیر طوفان و یا زمین لرزه. گروه مهندسی ایپتک با استفاده از پیشرفته ترین و بروزترین نرم افزارها شرایطی مانند قرار گرفتن گبند در طوفانی با سرعت ۸۰ کیلومتر بر ساعت را شبیه سازی نموده و نتایج حاصل از آن را در روند طراحی سازه و تجهیزات متحرک این گنبد بکار گرفته است.
تمامی قسمت های متحرک این گنبد با درزگیرها و آب بند های مناسب پوشیده شده است تا از ورود گرد و غبار و رطوبت به داخل گنبد جلوگیری شود. همچنین فضای خالی ۱۰ سانتی متری در بدنه و ۲۰ سانتی متری در سقف این گنبد و درب های شاتر آن که با عایق های پشم سرباره و پشم شیشه پر شده است، باعث ایجاد کمترین اتلاف انرژی و یا تبادلات هوایی در درون رصدخانه می‌شود.
کنترل رصدخانه
گنبد رصدخانه شاهین شهر به پشتوانه سیستم کنترل نرم افزاری و سخت افزاری پیشرفته و هوشمند خود، می‌تواند به شکل کاملا رباتیک و یا حتی از طریق اینترنت، به صورت همگام با تلسکوپ به فعالیت بپردازد.
سیستم نورپردازی گنبد رصدخانه با به کارگیری از LED های مدرن در دو حالت دستی و اتوماتیک قابل کنترل بوده که می تواند در طیف های سفید و قرمز دیواره ی داخلی گنبد را روشن نماید.
طبق اندازه گیری های صورت گرفته در زمان طراحی این رصدخانه، سازه ی گنبد و شاتر آن به گونه ای ساخته شده که هیچ گونه پرتو نوری از منابع شهری نتواند وارد فضای رصدخانه شود و مزاحمتی برای کارکرد تلسکوپ بوجود آورد.
هدف اصلی از ساخت این رصدخانه، ایجاد پایگاهی دائمی و سودمند جهت آموزش علم زیبای نجوم به علاقه مندان می باشد. به دلیل اینکه این رصدخانه در بین رصدخانه‌های احداث شده در فضای شهری، از شرایط بسیار خوبی برخوردار است؛ می تواند بستر مناسبی برای تحقیق و پژوهش در زمینه ی نجوم بوجود آورد. امید است با راه اندازی این رصدخانه توانسته باشیم قدمی کوچک در اشاعه ی دانش ستاره شناسی برداشته باشیم.
